از تراز ۶۰۰۰ تا پزشکی ۱۴۰۴: با چه ترازهایی کدام رشته و دانشگاه قبول می‌شوی؟

📚
برای شروع مشاوره رایگان کلیک کنید
✏️

بومی‌گزینی دقیقاً چیست؟

در آزمون سراسری، برخی رشته‌محل‌ها «بومی» پذیرش می‌گیرند یعنی بخش عمده ظرفیت آن‌ها به داوطلبان همان استان/ناحیه/قُطب تعلق می‌گیرد و درصد کوچکی هم برای «آزاد» (غیربومی‌ها) می‌ماند. نوع بوم هر رشته‌محل در دفترچه‌ی انتخاب رشته روبه‌روی همان رشته نوشته می‌شود. برای نمونه، در دفترچه ۱۴۰۳ آمده است که:

• روزانه: نوع گزینش برای هر رشته‌محل در جدول همان گروه آزمایشی مشخص می‌شود.

• نوبت دوم (شبانه): غالباً «بومی استانی» است.

• پیام‌نور و غیرانتفاعی: معمولاً «بومی ناحیه‌ای» است.

• پردیس خودگردان و بسیاری از شهریه‌پردازهای گروه علوم پزشکی: «کشوری» (بدون بومی‌گزینی) هستند.

درصدهای ظرفیت چگونه تقسیم می‌شود؟

• در رشته‌محل‌های بومی (استانی/ناحیه‌ای/قطبی)، بعد از کسر سهمیه‌ ایثارگران (۲۵٪ و ۵٪)، حدود ۲۰٪ ظرفیت برای «آزاد» و باقی ظرفیت بین سهمیه‌های مناطق در همان بوم توزیع می‌شود (عملاً یعنی حدود ۸۰٪ به بومی‌ها می‌رسد).

• تبصره مهم برای رشته‌های پُرمتقاضی دوره روزانه (مثل برق، مکانیک، کامپیوتر، عمران، معماری و صنایع؛ پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی، حقوق، روان‌شناسی و حسابداری): سهم «آزاد» از ۴۰٪ ظرفیتِ پس از کسر ایثارگران تعیین می‌شود (یعنی بومی‌ها حدود ۶۰٪). فهرست این رشته‌ها در همان دفترچه آمده است.

• در رشته‌محل‌های کشوری (بدون بومی‌گزینی)، ظرفیت باقی‌مانده بعد از سهمیه ایثارگران، صرفاً بر اساس نسبت شرکت‌کنندگان هر سهمیه (مناطق/خانواده شهدا) به کل شرکت‌کنندگان کشور توزیع می‌شود ،بومی‌بودن اثری ندارد.

نکته: «نوع گزینش» هر رشته‌محل را حتماً از ستون مربوطه در جدول دفترچه بررسی کنید: روی حدس و گمان حساب نکنید. صفحه «انتخاب رشته سراسری» درگاه سنجش نیز لینک‌های رسمی همان دفترچه‌ها را منتشر می‌کند.

«استان/شهر/بخش بومی» شما چگونه تعیین می‌شود؟

• ملاک اصلی: سه سال آخر تحصیل دبیرستان/هنرستان شما.

• اگر این سه سال در یک استان نبوده یا خارج از کشور بوده است، محل تولد ملاک است.

• اگر هم محل تولد و هم سه سال آخر در خارج از کشور باشد، تهران به‌عنوان بوم شما لحاظ می‌شود.

• در تعدادی از رشته‌محل‌های خاص (عمدتاً پزشکی‌محور)، پذیرش حتی می‌تواند بومی شهر یا بومی بخش باشد (برای بومی شهر/بخش، از چهار مؤلفه «محل تولد + سه سال آخر تحصیل»، حداقل دو مؤلفه باید همان شهر/بخش باشد). این ضوابط با استناد به مصوبات جلسات ۱۲ و ۱۹ شورای سنجش و پذیرش (۱۳۹۷/۰۴/۱۷ و ۱۳۹۸/۰۵/۰۵) در دفترچه ۱۴۰۳ صراحت دارد.

این ضوابط چه اثری روی استراتژی انتخاب رشته شما می‌گذارد؟

۱) برای رشته‌محل‌های «بومی»، شانس داوطلبان بومی به‌طور معناداری بالاتر است

وقتی ۶۰٪ تا ۸۰٪ ظرفیت به بوم اختصاص دارد، داوطلبی که در همان استان/ناحیه/قطب است، در مقایسه با غیربومی‌ها رقابت محدودتری دارد. بنابراین:

• ایده‌محور: اگر در لبه‌ی قبولی هستید، بومی بودن می‌تواند ورق را برگرداند—به‌خصوص در دوره روزانه استان خودتان.

۲) در رشته‌محل‌های «کشوری»، بومی‌بودن هیچ امتیازی ندارد

انتخاب این رشته‌محل‌ها را باید صرفاً بر مبنای نمره/رتبه و ظرفیت کشوری بسنجید. این نکته درباره بسیاری از پردیس‌های خودگردان و شهریه‌پردازهای علوم پزشکی پررنگ است.

۳) چینش «هوشمندانه» یعنی توجه به نوع دوره × نوع گزینش

• روزانه (بومی/متغیر): دانشگاه‌های استان بومی‌تان را در بخش «واقع‌بینانه» و «ایمن» لیست بالا بیاورید: برای «چالشی»، سراغ استان‌های مجاورِ داخل همان ناحیه/قطب بروید.

• نوبت دوم (شبانه) – بومی استانی: اثر بومی‌بودن پررنگ است،گزینه‌های استان خود را دست‌کم نگیرید.

• پیام‌نور و غیرانتفاعی – بومی ناحیه‌ای: دایره شانس شما از یک استان بزرگ‌تر است (ناحیه)، پس شهرهای هم‌ناحیه را بررسی کنید.

• پردیس/شهریه‌پرداز پزشکی – کشوری: تمرکز اصلی روی نمره/رتبه، شهریه و کیفیت دانشگاه باشد؛ بومی‌بودن نقشی ندارد.

۴) سهمیه‌های ایثارگران قبل از بومی‌گزینی اعمال می‌شود

ظرفیت ۲۵٪ و ۵٪ ایثارگران ابتدا کسر می‌شود؛ بعد، توزیع باقی‌مانده بر مبنای نوع گزینش (بومی/کشوری) انجام می‌گیرد. این را هنگام تخمین «حد قبولی» در ذهن داشته باشید.

۵) در رشته‌های پُرمتقاضی روزانه، «آزاد» بزرگ‌تر است

در این فهرست محدود، «آزاد» به ۴۰٪ می‌رسد؛ بنابراین غیربومی‌ها کمی نفس راحت‌تری می‌کشند و بومی‌ها باید انتخاب‌های ایمن‌تری هم بگذارند. فهرست رشته‌های پُرمتقاضی در دفترچه آمده است.

تاثیر بومی گزینی در انتخاب رشته کنکور سراسری

خطاهای رایج که نتیجه را خراب می‌کند

• بی‌توجهی به ستون «نوع گزینش» در جدول هر رشته‌محل(یک رشته در یک دانشگاه می‌تواند بومی باشد و همان رشته در دانشگاه دیگر کشوری!)

• اشتباه در تعیین بوم (نادیده‌گرفتن قاعده‌ی «سه سال آخر تحصیل» یا قواعد بومی شهر/بخش در رشته‌محل‌های خاص).

• تعریف نادرست «ایمن/واقع‌بینانه/چالشی» بدون لحاظ بومی‌بودن؛ معیارهای شما باید به‌طور جداگانه برای بومی و کشوری تنظیم شوند.

چند نکته سیاستی (برای درک بهتر «چرا»‌ی ماجرا)

• پژوهش‌های تحلیلی نشان داده‌اند بومی‌گزینی لزوماً به نفع مناطق کم‌برخوردار نیست و گاهی به نفع استان‌های برخوردارتر تمام می‌شود:پیامدهای اجتماعی و برابری فرصت‌ها نیز محل بحث است. این یافته‌ها را مرکز پژوهش‌های مجلس و نیز فصلنامه سازمان سنجش گزارش کرده‌اند.

• گزارش‌ها و مطالعات دانشگاهیِ وابسته به وزارت علوم نیز به چالش‌های عدالت آموزشی و پیامدهای اقتصادی–اجتماعی بومی‌گزینی پرداخته‌اند. نتیجه‌گیری کلیدی: سیاست باید با داده‌های به‌روز بازتنظیم شود تا هم عدالت و هم کارآمدی را پوشش دهد.

چک‌لیست سریع قبل از نهایی‌کردن انتخاب‌ها

1. نوع گزینش هر رشته‌محل را از دفترچه چک کنید (بومی/کشوری + نوع بوم).

2. بوم خود را درست محاسبه کنید (سه سال آخر تحصیل/محل تولد؛ در موارد خاص، قاعده بومی شهر/بخش).

3. برای روزانه و نوبت دوم و پیام‌نور/غیرانتفاعی، وزن بیش‌تری به گزینه‌های بومی بدهید: برای کشوری، بر رتبه/نمره و کیفیت تمرکز کنید.

4. اگر رشته‌تان در فهرست پُرمتقاضی روزانه است، بدانید سهم «آزاد» بزرگ‌تر است: چینش ایمن/واقع‌بینانه/چالشی را با این فرض بازتنظیم کنید.

جمع‌بندی

• بومی‌گزینی در اغلب رشته‌محل‌های بومی، شانس قبولی بومی‌ها را به‌طور محسوسی بالا می‌برد (حدود ۸۰٪ ظرفیت برای بومی‌ها: در رشته‌های پُرمتقاضی روزانه حدود ۶۰٪).

• در رشته‌محل‌های کشوری، هیچ امتیاز بومی در کار نیست؛ فقط رقابت کشوری.

• کلید موفقیت در انتخاب رشته این است که «                                                                                                                                                                                                                    » را در کنار «رتبه/ظرفیت» ببینید و چینش انتخاب‌ها را متناسب با بومی/کشوری‌بودن هر مورد تنظیم کنید.

منابع منتخب (برای استناد و مطالعه بیشتر)

• دفترچه راهنمای انتخاب رشته آزمون سراسری ۱۴۰۳ – شامل تعاریف بومی، درصدهای ظرفیت، رشته‌های پُرمتقاضی، قواعد تعیین بوم استان/شهر/بخش. (نسخه PDF منتشرشده  محتوا از سند رسمی سنجش است.)

• صفحه «انتخاب رشته سراسری» در درگاه سازمان سنجش (لینک‌های رسمی دریافت دفترچه‌ها).

• مرکز پژوهش‌های مجلس: «بررسی پیامدهای بومی‌گزینی در پذیرش دانشجو». تحلیل اثرات بر عدالت منطقه‌ای و بازتوزیع فرصت‌ها.

• فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی (سازمان سنجش): «ارزیابی آثار اجتماعی–فرهنگی و سیاسی تداوم اجرای بومی‌گزینی».

• مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی (وزارت علوم): «آسیب‌شناسی سیاست‌های بومی‌گزینی در پذیرش دانشجو».

تاثیر بومی گزینی در انتخاب رشته کنکور سراسری