زکریای رازی:کاشف الکل
زکریای رازی:کاشف الکل
زکریای رازی، با نام کامل ابوبکر محمد بن زکریای رازی، یکی از برجسته‌ترین دانشمندان ایرانی در سده میانه است که به عنوان یک پزشک، فیلسوف، شیمیدان و ریاضیدان شناخته شده است. او نه تنها به دلیل کشف الکل و اسید سولفوریک مشهور است بلکه در زمینه‌های مختلف علمی از جمله پزشکی، فلسفه و کیمیاگری نیز آثار ماندگاری از خود به جا گذاشته است.به پاس زحمات فراوان رازی در داروسازی روز پنجم شهریور در تقویم روز بزرگداشت رازی و روز داروساز نام‌گذاری شده است. این مقاله به بررسی زندگی نامه زکریای رازی، اکتشافات علمی او و نقش وی در پیشرفت علوم پزشکی می‌پردازد. با نجوا همراه باشید.
زندگینامه
زکریای رازی در شعبان سال ۲۵۶ هجری قمری (۸۵۶ میلادی) در شهر ری متولد شد. دوران کودکی و نوجوانی خود را نیز در همین شهر گذراند. او ابتدا علاقه‌مند به موسیقی بود و عود می‌نواخت؛ سپس وارد حرفه زرگری شد اما پس از آن به کیمیاگری روی آورد. آسیب دیدن بینایی‌اش باعث شد تا وی روانه علم طب شود. او طبابت را ابتدا برای درمان بیماری چشم خود آغاز کرد که این مسیر منجر به تبدیل شدنش به یکی از بزرگترین پزشکان آن دوره شد.
فعالیت‌های علمی
پزشکی
رازی نه تنها یک پزشک برجسته بود بلکه روش نوینی برای معاینه بیماران معرفی کرد که شامل معاینه بیمار توسط شاگردان قبل یا حین حضور پزشک بود. او بر اهمیت تغذیه برای سلامتی تأکید داشت و قبل از استفاده داروها، ترجیح می‌داد بیماری‌ها را با تغییرات غذایی درمان کند. همچنین اولین کسی بود که تب را مکانیسم دفاعی طبیعی بدن دانست.پزشکان و پژوهشگران از کتاب‌ها و رسالات رازی در سده‌های متمادی بهره‌ها برده‌اند. ابن سینا رازی را در طب بسیار عالی‌مقام می‌داند و می‌توان گفت برای تألیف قانون از الحاوی رازی استفاده فراوان کرده است.
جراحی
او نظر برخی مورخان را جلب کرده است که معتقدند وی صاحب‌نظر جراحی بوده‌است. کتابی درباره سنگ کلیه‌ها نوشته‌است که تاکید دارد اگر درمان طبی ممکن نباشد باید جراحی انجام شود.از مطالعهٔ آثاراو دریافتیم که در جراحی صاحب‌نظر بوده است. او دربارهٔ سنگ کلیه و مثانه کتابی نوشته و در آن تأکید کرده در صورتی که درمان سنگ مثانه با راه‌های طبی مقدور نباشد باید به عمل جراحی پرداخت و در این کتاب از اسبابی که با آن عمل سنگ مثانه را انجام می‌داده نام برده است
شیمی
رازی عمده‌ترین تأثیر خود را بر طبقه‌بندی مواد شیمیایی گذاشت. کشف الکل و اسید سولفوریک دو دستاورد مهم دیگر او هستند.(زکریای رازی:کاشف الکل)بعضی کیمیاگران معاصر در ایران نوعی از تبدیل ناقص فلزات به طلا را «تبدل رازی» می‌نامند.در کتاب سرّ الاسرار او می‌خوانیم که مواد را به دو دستهٔ فلز و شبه فلز (به گفتهٔ او جسد و روح) تقسیم می‌کند و اگر در این زمینه اشتباهاتی می‌کند چندان گریزی از آن ندارد. برای نمونه جیوه را شبه‌فلز می‌خواند در صورتی که فلز بودن جیوه اکنون آشکار است.
مقاله پیشنهادی :شیمی در آشپزخانه: واکنش‌های شیمیایی که هر روز می‌بینیم!
از دیگر کشف‌هایکه به رازی نسبت داده می‌شود از جمله:
- از تأثیر محیط قلیایی بر کانه پیلیت، اسید سولفوریک فراهم کرد و با داشتن اسید سولفوریک به‌دست آوردن دیگر اسیدها آسان بود.
- از تأثیر آب‌آهک بر نشادر (کلرید آمونیوم)، اسید کلریدریک به دست آورد.
- با اثر دادن سرکه با مس، استات مس یا زنگار تهیه کرد که با آنها زخم را شستشو می‌دادند.
- از سوزاندن زرنیخ، اکسید آرسنیک یا مرگ موش فراهم کرد.
- برای نخستین بار از نارنج اسید سیتریک تهیه کرد.
- او نخستین پزشکی است که داروهای سمی آلکالوئیدی ساخت و از آنها برای درمان بیمارانش بهره گرفت.
- گرچه صابون کشفی باستانی است اما دستور العمل‌های ساخت صابون توسط رازی نیز شرح داده شده است. او همچنین دستور تهیه گلیسیرین را از روغن زیتون ارائه داد.
اکتشافات علمی
از مهم‌ترین اکتشافات زکریای رازی می‌توان به تفریق بین آبله و سرخک اشاره کرد؛ وی نشانه‌ها و راه‌های درمان هر دو بیماری را توضیح داده‌است. همچنین استفاده اولیه از تریاک برای بیهوشی توسط او گزارش شده‌است.
صفات اخلاقی
راضی مردی خوش‌خوی بود که توجه بسیاری به فقرا داشت. بدون دریافت هزینه‌ای بیماران فقیر را معالجه می‌کرد؛ این موضوع نشان‌دهنده روحیه سخاوتمندانه‌اش نسبت به جامعه ضعیف‌تر بود.
میراث
تأثیر زکریای رازی بر تاریخ علم چنان بوده است که جورج سارتون نیمه دوم سده سوم هجری قمری (دوره 865-925 میلادی) را عصر محمد بن زکریای رازی نامیده است. روز پنجم شهریور ماه هر سال نیز روز بزرگداشت زکریای رAZY نام‌گذاری شده تا یادبود تلاش‌های ارزشمند وی باشد.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.